Historia wsi Kąty Bystrzyckie

Kąty Bystrzyckie  (Winklerdorf , Wincklersdorf Winclerivilla, Wynklerdorf, Winclerdorf) leżą na wysokości około 490-610 m n.p.m we wschodniej części Krowiarek, pasma górskiego w Sudetach Wschodnich, będącego częścią Masywu Śnieżnika.   Najstarsze zapisy o wsi pochodzą z roku 1346. Była to wtedy duża osada z własnym kościołem i parafią. W roku 1417 było tu wolne sędziostwo, a na przełomie XV i XVI wieku w okolicy funkcjonowała kopalnia, w której eksploatowano złoża rudy żelaza.

Lokacja wsi na prawie niemieckim miała miejsce zapewne w drugiej połowie XIII wieku.
Rozmierzony w momencie lokacji układ przestrzenny wsi łanu leśnego, z zabudową łańcuchową, ciągnącą się pomiędzy gruntami Radochowa, a Strachocina, wciąż jest czytelny w terenie w postaci siatki dróg śródpolnych i zaznaczającego w górskim terenie tarasowego układu pól.
Nazwa Pierwotna nazwa wsi – Winklerdorf / Wincklersdorf – jest typowym patronimem, tworzonym od imienia kierownika akcji osadniczej i pierwszego właściciela wsi – w tym wypadku Winklera, domniemanego pierwszego sołtysa i wolnego sędziego.

W źródłach Kąty Bystrzyckie (Winklerdorf) wystąpiły po raz pierwszy w dokumencie Jana Luksemburskiego datowanym w Pradze 14.02.1346 r., w którym bracia: Otto, Reincze i Nicolaus von Glubosowie otrzymali od króla potwierdzenie lenna karpieńskiego oraz szereg wsi, wśród których wymieniono też Kąty Bystrzyckie. Wieś już wówczas istniała i miała nawet kościół parafialny w którym osadzony został proboszcz Nicolaus.

W XV w. po rozwiązaniu dóbr Karpińskich wieś została włączona do majątku królewskiego i została włączona do parafii w Strachocinie, a później w Lądku.

W 1494 r. w Kątach Bystrzyckich wzmiankowany był już młyn wodny. Prawdopodobnie już przed 1346 rokiem funkcjonowało tutaj górnictwo rud żelaza. Eksploatacja była na tyle znacząca, iż nadano wiosce prawa górnicze, a w samych Kątach rezydował górmistrz – Bergmeister. Szczyt rozwoju górnictwa przypada na XV-XVI w., wydobytą rudę przerabiano w kuźnicy w Strachocinie (niem. Schreckendorf). 

Źródła historyczne mówią o czynnej w 1524 r. kopalni (Bergwerk) oraz o urzędniku nadzorującym wydobycie (Bergmeister) i 4 przysięgłych (Berggeschworner).

W 1527 r. hrabia Kłodzki von Hardeck potwierdził górnicze przywileje kopalń w hrabstwie,  a w szczególności tych w Kątach Bystrzyckich oraz pobliskim Stroniu i Marcinkowie. Ostatnie wzmianki o tutejszym górnictwie pochodzą z końca XVII w. Niestety obecnie lokalizacja kopalń w Kątach jest nieznana.

Podczas wojny trzydziestoletniej (1618-48) Kąty podzieliły los całego Dolnego śląska. Ludność znacznie zubożała wskutek kontrybucji i przymusowego kwaterowania wojsk. Już w latach 1618-20 doszło tutaj do zamieszek na tle religijnym. Wojska cesarskie prowadziły przymusową rekatolicyzację, w wyniku której doszło do masowej emigracji i całkowitego wyparcia protestantyzmu, którego miejsce zajął stopniowo emocjonalny, barokowy katolicyzm. W momencie przejścia pod panowanie pruskie Kąty były rozwiniętą wsią, o czysto rolniczym charakterze. Nie licząc zagród chłopów małorolnych i majątku sędziowskiego (położonego tuż nad kościołem), w Kątach funkcjonowało ok. 20 dużych gospodarstw kmiecych. W 1684 r. wieś sprzedana została szlachcie.

W 1787 roku we wsi działała szkoła katolicka.
Wiek XIX to okres pomyślnego, choć powolnego rozwoju wsi oraz upowszechnienia zabudowy murowanej. W 1832 r. wzniesiono w Kątach nową szkołę.
Do połowy XIX wieku wieś podzielona była na dwie części: większą, położoną wyżej, dominialną z kościołem filialnym i szkołą, oraz mniejszą, położoną u wylotu doliny, z sędziostwem, młynem i gorzelnią, zwaną Kłodno (niem. Neustift). W drugiej połowie XIX wieku obie części zostały scalone.
Zostały też przyporządkowane urzędowi gromadzkiemu w Lądku i urzędowi stanu cywilnego w Nieder Thalheim koło Lądka. Największą liczbę ludności, 350 osób, odnotowano w Kątach w 1857 roku.
Wieś ominęło gwałtowne zubożenie, jakie dotknęło osady rzemieślników wraz z pojawieniem się przemysłu. W drugiej połowie XIX wieku zaczęto wykorzystywać walory krajobrazowe wsi, która stała się celem wycieczek kuracjuszy z Lądka-Zdroju, skąd ze względu na ładne otoczenie wsi urządzano do niej wycieczki i spacery. W latach 1895- 1908 powstała nowa kolonia o nazwie Wesengrund na północny zachód od wsi, licząca dwie zagrody z 13 mieszkańcami.
Aż do 1945 r. Kąty Bystrzyckie były średniej wielkości wsią rolniczą. Po 1945 r. nasilił się, zauważalny już wcześniej, proces wyludniania wsi. Podupadło rolnictwo, a w ciągu kolejnych dziesięcioleci porzucono i rozebrano około 60% gospodarstw.